De argumenten tegen een verlenging van de uitzending van Nederlandse militairen naar Afghanistan zijn valide. De einddatum 2010 is destijds overeengekomen. De Verenigde Naties en de NAVO hebben ruim tijd gehad om andere troepen te mobiliseren. Het draagvlak onder de Nederlandse bevolking kalft af. De inzetbaarheid van de Nederlandse strijdkrachten heeft een grens bereikt. De capaciteit aan manschappen en materieel is beperkt.

Dat laatste argument baart zorgen. We hebben kennelijk te weinig geïnvesteerd in een robuuste krijgsmacht ten behoeve van vredesoperaties. Opeenvolgende regeringen hadden die ambitie, maar er is bezuinigd. Als we willen blijven meewerken aan VN vredesoperaties - en dat is van groot belang - dan zullen we de defensie utgaven de komende jaren moeten verhogen en andere prioriteiten moeten stellen. Vredesoperaties zijn gericht op beslechting van conflicten op de grond, bescherming van burgers en wederopbouw van een land na het conflict. Uitgaven die daar weinig mee te maken hebben kunnen worden geschrapt. De JSF heeft in dat opzicht minder zin dan de aanschaf van voldoende gevechtshelikopters, transportvliegtuigen, gepantserd rollend materieel, mijn detectie instrumenten en wapens waarmee grondtroepen zich kunnen beschermen.

Is vertrekken in het belang van Afghanistan? Dat hangt er van af. Nederland is voorstander van een 3D benadering, waarin diplomatie, defensie en ontwikkeling (development) op elkaar zijn afgestemd. Nederland is in Afghanistan op alle drie terreinen actief. De internationale gemeenschap (VN plus NAVO) ook. Echter, 3 D's vormen samen nog geen 3D. Dat is pas het geval wanneer zij alle gericht zijn op hetzelfde doel en aan elkaar gelijkwaardig zijn. Daar ontbreekt het aan. De aanwezigheid van NAVO troepen in Afghanistan, ook al stoelt zij op een resolutie van de VN Veiligheidsraad, staat niet los van de oorspronkelijke Amerikaanse doelstelling “homeland security”. Het doel was steun te geven aan een regime dat het Westen goedgezind zou zijn en de Taliban en El Queida militair te vernietigen. De bevolking zou worden geholpen met opbouw- en ontwikkelingswerk, mede om de hearts and minds te winnen. Dat is niet hetzelfde als vrede in Afghanistan.

In Uruzgan heeft de 3D strategie gewerkt. Uruzgan is een beetje veiliger geworden. Er zijn ontwikkelingsprojecten uitgevoerd. Er is politieke verstandhouding opgebouwd met gezagsdragers en een deel van de bevolking. Het is betrekkelijk en bescheiden, nog niet duurzaam, maar er is goed werk verricht. Echter, wat plaatselijk is bereikt wordt te niet gedaan door de situatie in Afghanistan als geheel: ondemocratisch verlopen verkiezingen, machtige krijgsheren, corruptie en veel burgerslachtoffers. Dat is strijdig met een echte 3D benadering.

Zo’n benadering zou gericht moeten worden op duurzame vrede in het land als geheel. Die kan alleen ontstaan wanneer alle partijen delen in de macht, inclusief de Taliban. Daarom moet de Taliban niet worden vernietigd, maar bij het politieke proces worden betrokken. Er zal hard met hen moeten worden onderhandeld, vooral op het terrein van mensenrechten en de positie van vrouwen. Dat zal moeilijk zijn, maar er is geen alternatief. Het kan, want er is een verschil tussen de Taliban, van oorsprong een nationalistische beweging zonder internationale ambitie, en de terroristen van El Queida. Zij zijn gaan samenwerken, maar kunnen worden uiteengespeeld.

Een guerrilla als de Taliban kan niet worden verslagen. De beweging zal altijd weer terugkomen. Zij zal steeds meer nieuwe jonge mannen kunnen rekruteren, deels ideologisch, deels uit revanche, deels gedwongen, deels uit gebrek aan een economisch alternatief, deels omdat vechten een doel op zich zelf wordt. Hoe langer de strijd duurt hoe meer de Taliban de bevolking zal onderdrukken. Die vicieuze cirkel heeft zich al in werking gezet.

De nieuwe aanpak van President Obama is geen volwaardige 3D strategie. Blijvende steun aan het regime, meer ontwikkelingsprojecten, meer inzet om de hearts and minds van de Afghanen te winnen, meer militairen, bombardementen op Taliban posities in Pakistan. Duurzame vrede in Afghanistan zal daarmee niet worden bewerkstelligd, terwijl Pakistan steeds verder wordt gedestabiliseerd. Dat is funest voor Pakistan zowel als India en ook voor de nucleaire veiligheid in de wereld.
Het roer moet om, politiek en militair. De VN moeten onderhandelingen bewerkstelligen. ISAF moet zich beperken tot de bescherming van de bevolking. Alleen bij een volwaardige 3D strategie voor geheel Afghanistan heeft de uitzending van Nederlandse militairen zin. Die zouden dan beter in Uruzgan kunnen blijven: dat is duurzamer en veiliger.

Jan Pronk