Hoe verhelpt men een gebrek?

Negen millimeter lijkt niet veel. Enkele kolommen van de rotonde van Panorama Mesdag in Den Haag zijn negen millimeter verzakt. Dat gebeurde tijdens graafwerkzaamheden ten behoeve van de bouw van een ondergrondse parkeergarage pal tegen het Panorama. Die garage is onderdeel van een nieuw te bouwen hotel annex fitnesscentrum. De bouwer had berekend dat de verzakking in de eerste fase niet meer dan drie millimeter zou bedragen. De volgende fase, het heien, moet nog beginnen. Dat zal geschieden tot op twee meter afstand van het Panorama. Je kunt op je vingers natellen dat de verzakking flink zal toenemen.

 

De kolommen van de ophangingconstructie die wat verder weg staan van de parkeergarage zullen minder verzakken dan die dichtbij. Sommige kolommen kunnen een beetje schuin gaan staan. In het jargon is sprake van verticale en horizontale zetting: verzakken en verschuiven. Spanning in de constructie ontstaat door verschillen in verzakking en verschuiving op verschillende plaatsen.

 

In de bouwvergunning is vastgelegd dat een zekere marge toelaatbaar is. Hoeveel, dat is onduidelijk. Er wordt gesproken over een zetting van tien millimeter, die acceptabel zou zijn. Daar komt de negen millimeter tot nog toe angstig dichtbij. Het is duidelijk dat scheuren in het doek van het schilderij in diverse richtingen niet zijn uitgesloten.

 

Onherstelbare schade dreigt. Het Panorama is het oudste ter wereld dat nog te bezichtigen is in zijn oorspronkelijke rotonde en op zijn oorspronkelijke locatie. Het is een uniek historisch monument. De Gemeente Den Haag heeft ooit bepaald dat er niet vlak bij monumenten mag worden gebouwd. Met het verlenen van de bouwvergunning is men daaraan achteloos voorbij gegaan. Het museum heeft via twee gerechtelijke procedures, tegen de bouwer en tegen de gemeente, geprobeerd de bouw tijdelijk te stoppen. Tevergeefs. De bouwer vindt dat te duur. De gemeente acht de voorwaarden van de bouwvergunning nog niet overschreden. De voorzieningenrechter is daarin mee gegaan. Dat de marge is overschreden is voorshands nog niet aannemelijk geworden, zo luidde het oordeel. Inderdaad, nog niet, maar binnenkort natuurlijk wel. De rechter stelde vast dat de werkzaamheden pas kunnen worden stilgelegd wanneer de feitelijke verzakking groter is dan de berekende. Dan is het te laat.

 

Ook de Monumentenwet biedt geen soelaas. Volgens deze wet moet eerst worden geconstateerd dat schade is of wordt toegepast. Of dit het geval is staat niet vast, zo luidt de uitspraak van de rechter. Met andere woorden: het schilderij moet eerst scheuren, voordat we wat gaan doen.

 

De uitspraak van de rechter bevat een omineus zinnetje: “wat er ook zij van de gegrondheid van de vrees voor verdere verzakkingen, de bouwvergunning bevat daarover geen voorschriften”. Dat belooft weinig goeds. De wet en de vergunning schieten tekort om het schilderij te beschermen. De gemeente had dat beleidsmatig kunnen doen. Zij had de vergunning in deze vorm nooit mogen afgeven. Zij is, zoals zo vaak, gezwicht voor projectontwikkelaars en kan niet meer terug.

 

Mesdag schiep een prachtig verstild beeld van het oude Scheveningen. Het schilderij ademt een wonderschone sfeer van rust en stilte, in zachte tonen. Het bevindt zich in een rondom gesloten ruimte, maar is door haar constructie zo open van karakter dat de weersgesteldheid buiten - zon, lucht, wolken, regen en wind - ook binnen het Panorama tot uitdrukking komt. Het Panorama verandert voortdurend. Het leeft.

 

Vincent van Gogh, in 1881 aanwezig bij de opening van Hendrik Willem Mesdags Panorama schreef: “Nooit in mijn leven heb ik zoiets moois gezien. Panorama Mesdag heeft maar een gebrek en dat is dat het geen gebreken heeft” . Wel, dat gebrek kan verholpen worden, zo moeten ze in den Haag hebben gedacht.