Sing for Darfur
Premièrefilm Sing for Darfur Filmfestival Utrecht, 26 September 2008
Stel je voor: je bent op weg naar een concert van een groep wereldberoemde zangers. Het is een liefdadigheidsconcert en het staat in het teken van Darfur. Maar dan wordt je ticket gestolen. Wat doe je dan?
Stel: je bent een vluchteling in een kamp in Darfur, op weg naar de maandelijkse distributie van graan, olie en suiker. Daarmee moet je de komende weken zien te overleven. Maar dan wordt je registratie kaart gestolen, het bewijs dat je een vluchteling bent en dat je recht hebt op voedsel. Wat te doen?
Stel: je bent een hulpverlener op weg naar een vluchtelingenkamp. Je rijdt in een konvooi, met voedsel, medicijnen en plastic beschutting tegen de regen. Onderweg word je overvallen en met het geweer op de keel gedwongen je auto af te staan met alle hulpgoederen. Wat doe je dan?
Stel: je heet Adam en je bent een kind in Darfur. Je dorp is in brand gestoken en je bent met je vader en moeder en je zusje op de vlucht naar een kamp. Maar voordat je dat bereikt word je opnieuw aangevallen. Je vader wordt gedood. Je moeder en je zusje worden verkracht en vermoord. Zij waren je toeverlaat. Zij wisten de weg. Zij wisten hoe toegang te krijgen tot het kamp, en dus tot de kans om te overleven. Wat rest je nog te doen?
Het zijn geen extreme situaties, geen larmoyante uitzonderingen. Het gebeurt dagelijks, al jaren lang. Wat doen mensen in die situatie? En wat doen wij, in Utrecht of in Barcelona?
We kunnen denken dat het erg ver weg is en dat het ons niet deert. We kunnen daarom beslissen niets te doen, helemaal niets.
We kunnen uitvluchten zoeken om niets te doen. "What a hype about such a small place" zegt een voorbijganger in de film. Iemand anders beaamt: "I find this Darfur thing so horrible. But all this attention is just too much. I think it is better not to know anything. I mean: you can't do anything. It's much better to carry on with your own business and not to know." Er is al zoveel negatief nieuws in de wereld, zegt weer een ander: "All this bad news makes you feel so sad …."
Nog zo'n uitvlucht, van een andere orde: "If they don't kill each other they get on a boat to Spain, you know." Van dat soort mensen hebben we er al genoeg, vinden we.
Of: "It's only a media hype for famous people… and most of these African countries are so corrupt. You know: we are a serious company with an honest product. Let's not get involved in this. It will sort itself out."
Je kunt zeggen dat je graag iets zou willen doen, maar niet te weten wat.
Je kunt aan liefdadigheid doen, naar een concert gaan en je schuldgevoel afkopen.
Wanneer je dat schuldgevoel niet kwijtraakt en je er ongemakkelijk bij voelt, kun je anderen de schuld geven: de Afrikanen zelf, die er altijd maar weer een bende van maken, of Bush, die nalaat orde op zaken te stellen, of China.
Al die argumenten komen aan de orde in de film Sing for Darfur. De mensen lopen op straat met de mobiele telefoon aan het oor. Ze hebben het druk met hun werk, hun business, hun carrière en ze hebben weinig tijd. ("Everyone seems to speak about Darfur Darfur. Why don't we speak about wooden toilet seats and ultimate bathroom hygiene? That's my business. I don't have to remind you. I have enough trouble on my mind"). Ze zijn druk met shoppen, met bezoekjes aan een trendy restaurant en een schoonheidssalon, met afspraken en borrels, met gamen ("Oil Wars 3 … I lust love it"). Ze zijn busy busy en gejaagd ("baby's have to adapt to our busy lifestyle"). Hun werk is hun leven. Ze lopen op hun tenen ("deze conferentie is echt superbelangrijk voor mijn carrière"), spreken zich moed in ("I rule this fucking world") en houden zich staande met behulp van personal coaches ensessies bij een psychiater.
Zeggen dat je niets kunt doen, je ongemakkelijk voelen wanneer je geweten spreekt, anderen de schuld geven is van alle tijden. Je kunt ook de slachtoffers zelf de schuld geven. Waarom doen ze niets? "Solve your own problems" roept iemand uit. "This whole Africa thing just irritates me… let those people over there sort out their own problems" En een ander zegt: "I think it is every man for himself now. I don't support the idea of helping people. It makes them weak. As a man you know, you have to find your own strength and do it all yourself, you know. You have to fight, or not complain." Dat is de boodschap aan de vrouwen en kinderen van Darfur. Daarmee zal Adam het moeten doen.
Wat te doen? Je kunt van alles doen. Je kunt bijvoorbeeld een lied zingen. Een lied? Ja, dat is wat gebeurt in de film Sing for Darfur. De film begint met een lied: Adam's song. Adam zit als vluchteling in het kamp Kalma in Darfur. Zijn dorp is met de grond gelijk gemaakt. Alles en iedereen is hem afgenomen, zijn huis, zijn school, zijn ouders. Zijn ticket naar de toekomst is hem ontstolen. Maar hij verzet zich. Hij zingt een lied, een verzetslied:
For the sake of our mother. We learn.
For the sake of our father. We learn.
For the sake of our brother. We learn.
For the sake of our sister. We learn.
Even if our house is burned down, because of this we should learn.
Our villages are empty and for this we should also learn.
We should make our voices hear, so that we can learn.
For the sake of Darfur. We learn
Even if the school is damaged, we learn
We hope the bullets become chalk. We learn.
Adam is zijn ticket naar de toekomst kwijt, maar hij legt zich er niet bij neer. Hij vecht voor een nieuw ticket. Hij investeert in zich zelf. Hij leert. Hij weet: ooit word ik zelf vader, krijg ik zelf een zoon. Ooit woon ik weer in een huis. Dan is het dorp niet meer leeg. Dan bouwen we een nieuwe school. Dan gaan we weer verder, for the sake of Darfur.
Adam kunnen we niet alleen laten. Hij heeft geen schuld. Hij is geen korrel in een Afrikaanse zandstorm die op Europa neerdaalt. Hij kiest voor Darfur. Hij wil daar blijven en een nieuw leven beginnen. Hij lost zijn eigen problemen op. Hij klaagt niet. Hij vecht. Hij voert zijn eigen strijd en hij weet: we zullen winnen, de moordenaars hebben geen gelijk, zij zullen het dan ook niet krijgen. Uiteindelijk delven zij het onderspit. Darfur zal leven, wat er ook met mij zelf gebeurt.
Die overtuiging spreekt uit het lied dat aan het eind van de film gezongen wordt: April '74, over de Anjer revolutie, de strijd tegen de dictator. Het is een overwinningslied, dat gezongen wordt terwijl de strijd nog niet ten einde is. April '74: een lied over het verlangen naar de lente:
Fellows, with you I want to go.
…..
(But) there's still a battle raging
…..
And if a sad fate halts me and I fall,
Bring all my singing and a bouquet of red flowers
To whom I have loved so much,
When we win the battle
Niet 'als we winnen', maar: 'wanneer we winnen'. "Geef mijn lied door aan hen die ik liefhad, want ook als ik val, wij winnen".
Het is een lied van hoop, verlangen en zekerheid. Iedere dag, om middernacht, verwelkomt een vrouw de nieuwe dag met dit lied. Het is middernacht, de straten zijn leeg en de nacht is zwart. Maar het is zeker: er komt een nieuwe dag. Ook voor Darfur.
In de film Sing for Darfur is het lied een metafoor. Het lied staat voor hoop, verwachting, vertrouwen, inzet, vastberadenheid. Dat is de tegenpool van de uitvlucht, het tegenovergestelde van onverschilligheid, zelfgenoegzaamheid, zelfzucht en scepsis.
Dus, leg je er niet bij neer: Sing for Darfur.
Jan Pronk
Première film Sing for Darfur van Johan Kramer
Filmfestival Utrecht, 26 september 2008